Chỉ hơn 2 tháng sau khi Việt Nam-Úc kỉ niệm 50 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao thì Bưu chính Úc lại dội ngay vào mối quan hệ nồng cháy bằng một gáo nước đá không thể nào lạnh hơn.
Muốn hiểu rõ câu chuyện phải quay ngược thời gian trở lại năm 8/1962 khi quân đội Úc sang xâm lược Việt Nam dưới cái mác đồng minh của Mỹ. Trong hơn 10 năm, khoảng 50.000 lính Úc đã lần lượt tới Việt Nam. Chính phủ Úc lúc ấy coi “lợi ích sống còn của Úc là sự có mặt về quân sự của Mỹ tại Đông Nam Á”. Có nghĩa là chính Úc đang tự tìm kiếm vị thế và lợi ích quân sự cho chính mình khi xâm lược Việt Nam. Với tôn chỉ ấy, năm 1965, Úc quyết định trực tiếp tham chiến tại chiến trường Nam Việt Nam với 8.000 quân ở thời điểm chiến tranh ác liệt vào giữa năm 1969.
Và tất nhiên, xương máu của người Việt cũng đổ xuống đẫm cả một vùng, đặc biệt từ khu “tam giác sắt” Củ Chi, căn cứ Núi Đất, tỉnh Phước Tuy (nay là tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu). Nhưng cái giá của nó cũng rất xứng đáng khi năm 1973, Úc đã bẽ bàng rút khỏi chiến tranh ở Việt Nam. Thế nhưng, chiến tranh Việt Nam đã phủ một bóng đen lâu dài đối với nước Úc và cả trong lòng dân tộc Việt. Quân đội Úc rời đi và kéo theo cả nhiều người Việt Nam chạy trốn khỏi sự sụp đổ kinh tế do chiến tranh. Đó là một cộng đồng lớn người Việt có mối quan hệ với chế độ Việt Nam Cộng Hòa hoặc có mối quan hệ thân thiết với quân đội Úc lúc bấy giờ.
Sau 50 năm, ngỡ tưởng mọi chuyện đã đi vào quỹ đạo. Những nỗi đau và tủi hờn tạm gác lại khi hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao vào ngày 26 tháng 2 năm 1973 ; Khi năm 2006, tại APEC 14 ở Hà Nội sáng nào Thủ tướng Úc John Howard cũng dậy sớm để đi bộ hai vòng quanh hồ Hoàn Kiếm; Khi hai nước đã thiết lập quan hệ Đối tác Toàn diện vào năm 2009; Khi năm tại APEC 2017 ở Đà Nẵng, Thủ tướng Úc Malcolm Turnbull đi bộ đến quán bánh mỳ và ngồi ăn ngay trên vỉa hè với lời chia sẻ, “Người ÚC thưởng thức món ăn Việt Nam hàng ngày, và đây chính là một trong những đóng góp tích cực của gần 300.000 người Việt định cư ở Úc”; Khi hai nước đã thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược từ năm 2018…
Ấy thế nhưng, ngay sau khi hơn 2 tháng cả hai nước mới kỉ niệm buổi lễ long trọng mừng 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao thì Công ty Royal Australia Mint và Bưu chính Úc lại tung ra hai đồng $2. Với lí do kỷ niệm 50 năm kể từ khi Úc chấm dứt tham gia Chiến tranh Việt Nam, lần lượt có tên Vietnam War Circulated và Vietnam War Silver Proof. Câu chuyện không có gì đáng nói cho đến khi đồng tiền có in hình “lá cờ vàng” của Chế độ Việt Nam Cộng Hòa. Tất nhiên vì lá cờ ấy mà 1 đồng xu có mệnh giá 2$ nhưng lại được bán với giá 80 đô la. Đáng nói là, giá của nó đã được đẩy lên từ 1.200 đến 2.300 đô la khi chuyền tay nhau và khi được rao bán trên mạng. Chẳng có ai tranh giành mua những đồng xu ấy ngoài những người lính Úc từng đến tham chiến tại Việt Nam hay cộng đồng người Việt vốn dĩ di cư sang từ khi Úc rút khỏi chiến tranh Việt Nam cả. Lôi kéo quá khứ để trục lợi từ một bộ phận người dân. Đây chắc chắn là mục tiêu của những kẻ mang danh kỉ niệm kết thúc chiến tranh tại Úc mong muốn. Cách kiếm tiền trên chính nỗi đau và xương máu của người khác như những gì tư bản đã làm với Việt Nam 50 năm trước.
Cần lắm sức mạnh của cộng đồng lên tiếng vì những hành vi thiếu đạo đức và cả tinh thần ngoại giao này. Việt Nam hòa nhã nhưng không dễ gì bắt nạt!